Ik leg u drie uitspraken voor:
1) De arts heeft in z'n laatje medicijnen waarvoor de ziekte nog uitgevonden moet worden.
2) Sterven is slechts een kwestie van verkeerde mentale instelling.
3) Alle ziekten zijn te genezen, maar niet alle zieken.

ad 1) Deze uitspraak neem ik vooralsnog niet voor mijn rekening. Zal er straks op terugkomen.
ad 2) Deze uitspraak behoef ik niet voor mijn rekening te nemen: ze stamt van de Nederlandse vereniging van onsterfelijken "Eén voor Altijd". Als je leuk probeert te zijn zou je kunnen denken dat het om een uitstervende sekte gaat. Dat staat te betwijfelen.
ad 3) Diepzinnig gevonden, de perfecte synthese. Prima facie verleent het legitimiteit aan ALLE geneeswijzen. Hoe diepzinnig moge blijken uit het feit dat je de regel zonder verlies aan zeggingskracht kunt omdraaien: alle zieken zijn te genezen, maar niet alle ziekten. Dus wat heet zeggingskracht? Ook deze uitspraak behoef ik niet voor mijn rekening te nemen; ze stamt van Yomanda, een van de velen die zich beweegt op het gebied van de alternatieve geneeswijzen.

De uitdrukking 'alternatieve geneeswijzen' is nu gevallen, EN ZE BESTAAN. Het is een erkend maatschappelijk gegeven: 25% van de omzet!
Ze spelen een rol in de commercie via verzekeringspremies, ze spelen een rol in de politiek: erkennen we ze of niet.
En ze vormen een dankbaar onderwerp voor borrelpraat.

We zullen er dus mee moeten leren leven.
Maar dat houdt tevens in dat we serieus met deze term moeten omspringen. Zeker als het gaat om alternatieve geneeswijzen als onderwerp van studie. En dan dringen zich twee vragen op:

a) alternatief voor WAT?
b) is het wel GENEESKUNDE?

Zoals we allen weten, gaat de medische wetenschap er van uit dat er natuurwetten bestaan, waar OOK de mens aan onderhevig is.
Deze benadering heeft verschillende voordelen:

1) de werking van natuurwetten is wat filosofen 'betrouwbaar' noemen (het is ALTIJD zo, het is OVERAL zo, het is voor IEDEREEN zo.
M.a.w. ze hebben voorspellende waarde, zij het soms slechts op statistische gronden.
2) de consequenties van natuurwetten zijn te meten met instrumenten.
3) ze vormen de basis van VERKLARING, van het hoe en waarom.
4) als wetenschappelijke bevindingen eenmaal vaststaan, kun je ze doorgeven in begrijpelijke en algemeen aanvaarde terminologie; het stelt een ander in staat er op voort te bouwen. M.a.w het is OVERDRAAGBAAR
5) dit maakt tevens samenspraak/ruggespraak met ANDERE wetenschappen mogelijk
6) het wijst ook op die gebieden waar onze kennis (nog) tekortschiet

Om het bondig te zeggen: het is mechanistisch

De arts gebruikt deze inzichten bij het verrichten van onderzoek, bij het stellen van een diagnose en bij het voorschrijven van een behandeling. Het verwijt klinkt dan al gauw, dat de arts de mens ziet als niet meer dan een lichaam, waarbij in principe alles te verhelpen is, en het heeft geleid tot de eerste caricatuur, die van de moderne 'medicijnman'
(Overigens maken velen die deze mening verkondigen WEL een uitzondering voor hun EIGEN huisarts. Anders twijfel je immers aan zijn persoonlijke integriteit? En gun je hem niet het voordeel van de twijfel. Dat hij misschien de opvatting huldigt dat alleen beproefde methoden een rol mogen spelen in zijn praktijk. Ter bescherming van het welzijn van zijn patient, dat wel. U zult de beschrijving "Het is zo'n schatje" in dit verband misschien wel herkennen)

Dit is een sterk geidealiseerd plaatje:
Niet alle medisch onderzoek voldoet aan strenge criteria.
Artsen kunnen het onderling oneens zijn: bestralen, snijden of medicamenteuze behandeling?
Ook is de medische wetenschap verre van afgerond. Er is meer dat we NIET weten dan we WEL weten. (100 jaar voorschrijven van aspirine was niet gebaseerd op inzicht in de werking, slechts op ervaring DAT het werkte)
En nu we het over medicijnen hebben: medicijnen hebben bijwerkingen, soms pas op lange termijn. We hoeven maar te denken aan Softenon en nu blijkbaar ook Halcyon. (En juist de pharmacologische industrie moet aan de strengste vereisten voldoen voor een geneesmiddel op de markt mag komen. Het duurt jaren, het kost millioenen.)

Maar de controverses worden uitgevochten met ARGUMENTEN pro en contra, en wel in de eerste plaats DOOR DE ARTSEN ZELF.
En tenslotte heeft de arts ook nog een beproefd middel achter de hand, het placebo. Bij een placebo wordt gebruik gemaakt van het feit dat een zogenaamde suikerpil ook kan 'werken' ('werken' tussen aanhalingstekens), als de patient zich er maar niet van bewust is dat het om een placebo gaat, en dat het product goed 'verkocht' wordt, 'verkocht' weer tussen aanhalingstekens. (Hier sluipt wat ONwetenschappelijkheid de deur binnen. Onderzoek heeft namelijk aangetoond dat een placebo ook kan werken indien de patient weet dat het om een placebo gaat!)

En de arts is tenslotte ook maar een mens. Dat laatste en het begrijpelijk gevoel van onmacht dat hem kan bevangen doet sommigen van hen zoeken naar iets extra's, iets méér dan een placebo. Naar andere methoden, die desnoods vanuit een andere visie gepropagandeerd worden, zoals zgn alternatieve geneeswijzen. In principe staan deze echter in volkomen tegenspraak met de uitgangspunten van zijn beroepsopleiding; ook moet hij zich nu ineens meten met anderen die op DAT gebied evenveel achtergrondkennis kunnen bezitten.

Waaruit bestaat die achtergrondkennis?
Het alternatieve circuit maakt de indruk er van uit te gaan dat ALS er al natuurwetten zijn, deze ondergeschikt gemaakt kunnen worden aan de mens om zo alle leed en lijden de wereld uit te helpen (in extreme gevallen inclusief AIDS, kanker en multiple sclerose). En zo nodig worden nieuwe natuurwetten uitgevonden. Daarmee wordt dan het 'gat' dat de arts laat wel heel effectief gedicht. Een gat dat gedeeltelijk ontstaan is door de mensen voor te spiegelen dat ze onder alle omstandigheden en altijd volkomen zijn.

Van een gevoel van onmacht naar een gevoel van almacht. Terecht?
Laten we eens kijken naar een paar aspecten van alternatieve geneeskunde

a) minimaal wordt ervoor geclaimd dat het het gat dicht dat de reguliere geneeskunde open laat; maar je krijgt ook vaak de indruk dat sommige vormen zich beschouwen als de enig ware geneeskunde. Je komt daarbij opvattingen tegen over 'evenwicht' (yin/yang), 'harmonie met de kosmos' (aarde/vuur/water/lucht), de verhouding tussen geest en lichaam (we behandelen de HELE mens, niet slechts symptomen). Hierbij speelt dan ook nog eens de verbondenheid van microcosmos en macrocosmos een rol, waarbij dan juist de OVEREENKOMSTEN belangrijk zijn. (Waarom niet juist de VERSCHILLEN? Tenslotte zijn het de essentiele verschillen tussen zonnestelsel en atoom die ons in staat stellen op beide gebieden, astronomie en deeltjes-mechanica, iets zinvols te zeggen).

Maar misschien zit het allemaal veel eenvoudiger inelkaar? Een citaat betreffende een achtjarige jongen, beschreven als: mager, bleek, energiek, snel moe, leidend aan bronchitis

Het kan ook nog anders. Een citaat betreffende een negenjarige jongen, beschreven als: pips, snel moe, leidend aan een lichte vorm van astma

b) zoals we zien kan één en ander tot een volkomen verschillende diagnose voeren van gevallen die op het eerste gezicht toch merkwaardig veel op elkaar lijken. En dan zijn er nog een 25 andere genezers hier in de buurt!

Sterker nog, die eerste diagnose klinkt zeer tegenstrijdig: aan de ene kant 'overgevoelig voor temperatuursschommelingen' en aan de andere kant 'snakt naar HEET eten en KOUDE dranken'. Maar wat wil je? GELE fosfor mag in Nederland al sedert 1901 ³ ) niet meer in luciferskoppen verwerkt worden. Zou de rest van de diagnose betrouwbaarder zijn?

Zoals de tweede diagnose? Als DAT geen symptoombehandeling is weet ik het ook niet meer. Een internist ⁴ ) heeft me overigens verzekerd dat in ZIJN praktijk het vaststellen van al die afwijkingen al gauw een paar WEKEN in beslag zou nemen. En dat hij zo'n veelheid aan onderzoek slechts gelast indien het vermoeden van AIDS bestaat.

Ook lijkt het er op dat psycho-sociale factoren een volkomen ondergeschikte rol spelen. Als we even terug denken aan die citaten zou je even goed kunnen denken dat misschien juist de MOEDER wat gespannen en overbezorgd was! Werd het ziektebeeld verwrongen om te passen in het keurslijf van de diagnostische methode? Wat heet dan 'in harmonie met de omgeving'?

c) en waarom de arts verwijten dat hij een MECHANISTISCH model hanteert?
Doe je dat in het algemeen gesproken niet zelf door steeds te verwijzen naar begrippen ontleend aan de natuurwetenschappen?

Een favoriet: 'energie'; er zijn zelfs 'energetische' therapeuten.
Deze energie kan zijn:
* magnetisch - magnetiseurs
* electrisch - acupunctuur
* straling - aardstralen; of gewoonweg 'ingestraald'. . .

Maar het kan ook chemisch:
* homeopathie, die 'water met een geheugen' ontdekt heeft.
Of fysiologisch:
* reflexologie, Moerman-dieet.

Bij de meting van deze grootheden wordt het lab-instrument vervangen door de mens als instrument.
Sterker nog: het vormt het bewijs voor het bestaan van deze grootheden: je neemt ze immers waar? En omdat het bestaan op deze manier onomstotelijk aangetoond is vloeit daaruit voort dat je ze kunt waarnemen. Je behoeft er alleen maar voor open te staan.
(Correctie: Moerman gebruikte duiven. Klinkt respectabel als je bedenkt dat ook de psycholoog Skinner dat deed. Skinner noemde ze 'bijgelovige' duiven tussen twee haakjes)

Vanwaar deze greep naar natuurkunde? Zelfs naar quantum-mechanica? Een greep naar respectabiliteit? Lijkt wat onlogisch, want diezelfde natuurkunde wordt immers verdoemd als het gaat om de allopathie? (Waaraan dan sommige artsen meewerken door hun titel te gebruiken voor het dekken van deze lading. Er bestaan geen erkende MEDISCHE opleidingen op dit gebied. Als je de Vrije Universiteit in Amsterdam bezoekt kun je weliswaar college volgen in homeopathie bij een privaatdocent, maar daarna dient de arts zich toch eigenlijk verder te bekwamen bij de Stichting Homeopathische Opleidingen te Ede ⁵). Of niet soms?

En wie zegt dat hij reeds honderden genezen heeft gebruikt zijn eigen vorm van statistiek. (Het zou interessanter zijn als ook vermeld werd hoe veel mensen door hen NIET geholpen werden). En verwerpt statistiek als het gaat om uitsluitsel te verkrijgen bij wetenschappelijk onderzoek.

d) VOORTBORDUREN op door voorgangers vergaarde kennis. Eeuwen oud (Hahnemann) of milennia oud (Chinezen). Inplaats van VOORTBOUWEN.
Zijn het soms de alternatieve genezers geweest die sulfa en penicilline uitvonden?

e) betrouwbaarheid c.q. controleerbaarheid - niet voor ieder toegankelijke gegevens. Maar ik heb me laten uitleggen door een docent/spiritueel genezer ⁶ ) dat het kunnen zien van aura's geen voorwaarde is om bij hem je einddiploma te halen. Geen wonder, want deze genezer verklaarde zich zelf onmachtig om 'astrale' virussen met het blote oog waar te nemen. ⁷ )

Het beroep op persoonlijke ervaring valt ook onder dit chapiter. Zoals Mellie Uyldert, wel eens beschreven als een 'oude wijze vrouw'. Deze oude wijze vrouw beweerde eens dat de 'natuurvolken' zo gezond zijn omdat ze op blote voeten lopen. Slechte energieen kunnen zo naar de aarde afvloeien. Een soort bliksemafleider dus. Toevallig ben IK er geweest, en laat mij u verzekeren dat de natuurvolken liever schoeisel dragen, tegen mijnwormen. En dat ze desondanks verdomd ongezond zijn. Of vroegtijdig dood; dan valt het wat minder op.

f) corrigerend mechanisme - alternatieven zijn merkwaardig stil over andere METHODEN maar zeer critisch over COLLEGA's, overigens niet met name genoemd. Een citaat:

Je vraagt je zo langzamerhand wel af hoe in de toekomst een medische week-end dienst er uit zal zien!

Of ben ik wat te critisch geweest? Bezig met het opzetten van kleimannetjes (en kleivrouwtjes niet te vergeten) om ze neer te kunnen schieten? Nee, essentieel zijn dat wat zwakke punten van de alternatieve geneeskunde, waarover straks iets meer.

Maar is niet iets anders veel belangrijker? Namelijk de vraag: WERKT HET? En het antwoord moet waarschijnlijk luiden: JA!
Zeker gemeten aan zelf-rapport: voelt u zich beter, bent u tevreden. En als DAT niet als criterium mag gelden, mag het evenmin gelden om iemand in behandeling te nemen . . . Kleine moeilijkheid: hoe groot is het aantal mensen dat NIET tevreden is?

Maar goed, tenslotte willen we vermijden dat een grafsteen opgericht zal worden met het opschrift: "En gelooft u NU dat ik mij niet lekker voelde?"

(Zou het beter zijn om af te gaan op rapporten uit de directe omgeving betreffende gedragskenmerken van de client? Maar daarmee maken we van de therapeut een perfecte psycholoog, om over waarnemers uit de omgeving zelf maar te zwijgen . . . )

Daar kom ik direct op terug; eerst even het volgende:

Waarom zo VEEL alternatieven? Hebben ze iets gemeen?
Hier gaat hier toch niet om makrokosmos/microkosmos maar om de mens?
En het valt aan de hand van het criterium tevredenheid best uit te breiden:
Een Belgische consumententest betreffende tevredenheid over genezer en resultaat van behandeling, waarbij kwakzalvers en oplichters onder de loupe genomen werden - uitkomst positief
En vervolgonderzoek, ditkeer zich concentrerend op te goeder naam en faam bekend staande genezers - uitkomst positief, EVEN POSITIEF als gevonden bij de eerste test.

Wat is hier in vredesnaam aan de hand? Het betreft hier echt geen Belgenmop. (De radicale oplossing van prof Betz, hoogleraar huisartsengeneeskunde aan de Universiteit van Brussel: ERKEN ZE DAN OOK ALLEMAAL! Zoals psychische chirurgie, handleeskunde, magnetische armbanden, gebeds-genezing, helende edelstenen, biorythme en duiveluitdrijving om er maar een paar te noemen. Tellen die soms niet meer mee?)

Hier zou toch de PSYCHOLOGIE een verklaring moeten kunnen geven? Helaas, in zgn positieve zin worden we dan afgescheept met het magische woord SUGGESTIE.
In negatieve zin heeft de psychologie WEL een bijdrage geleverd. Ze heeft namelijk de hand in eigen boezen gestoken en gekeken naar de waarde van 'erkende' psychotherapieen ⁹) .
Resultaat als gerapporteerd door de psycholoog Hines: de vergelijking van 'erkende' psychotherapieen met 'quasi-behandeling' valt niet uit ten voordele van psychotherapie!

Zijn conclusie: het gaat om een placebo, psychotherapie is suggestie

Het lijkt me niet te boud om te stellen dat het bij alternatieve geneeswijzen om hetzelfde mechanisme gaat. Er is meer dan genoeg evidentie voor een wisselwerking tussen geest en lichaam ¹⁰)
In de reguliere geneeskunde wordt dit tegenwoordig wel degelijk onderkend, veel verder gaand dan het gebruik van placebo's. Het specialisme heet daar (schrik niet): psychoneuroendocrinoimmunologie.

Wat de alternatieve geneeswijzen betreft zouden een paar kleine tests ons kunnen overtuigen. Ze zijn gedaan:
* acupunctuur werkt ook indien naalden verkeerd of niet gezet worden
* homeopathie werkt ook met het 'verkeerde' middel
* magnetiseren werkt ook indien magnetiseur aan het koken is, om over meer privé-bezigheden maar te zwijgen
Ook hier dekken theorie en praktijk elkaar niet.

Waarom 'werkt' het desondanks? Voorlopige psychologische conclusie:
aan de basis liggen:
a) gemeenschappelijk wereldbeeld, bevestigen van voordien reeds gevormde mening
b) vertrouwen in authoriteit. De dokter heeft z'n witte jas en z'n boekenkast, de alternatief bedient zich van:
c) ritueel, vooral veel ritueel, ter ondersteuning van b)
En niet te vergeten (in de praktijk):
d) ontsnappingsclausules

e) genezen van imaginaire ziekten. Werd dat 8-jarige jongetje van zostraks niet tevens genezen van 'bijna longontsteking'?
Maar als 'bijna longontsteking' bestaat, dan kun je ook een beetje zwanger zijn.

f) toevallig ook wetenschappelijk - arts-astroloog beveelt echtpaar aan te vrijen op dag voor volle maan. Heeft deze man nu
1) de vruchtbare periode naar zijn hand gezet?
2) de maan van stand veranderd?
Of doet hij aan gigantisch bedrog?

g) goede psychologie - pinkje voelen . . . (muizenamulet, zie Hines⁹)

h) en . . . . mensen worden vaak 'vanzelf' beter. Griep duurt MET arts een week, zonder arts zeven dagen

Moeten we er nu zo zwaar aan tillen? Niemand gaat per ambulance naar de homeopaath tenslotte. Het gaat over neurosen en psycho-somatische aandoeningen. JA, er zijn (potentieel) gevaren aan verbonden:
a) het echte medische probleem niet onderkennen. Zoals helende edelstenen voorschrijven bij hoge bloeddruk, vergezeld van advies om medicijnen te vernietigen. In een mij bekend geval kwam die hoge bloeddruk echter niet voort uit stress maar uit nier-insufficiency. Het opvolgen van het advies zou tot de dood geleid hebben . . . .
b) vermeende genezing. Zoals een mij bekend paranormaal genezer op Malta de stellige overtuiging toegedaan was AIDS te kunnen genezen. En een AIDS-lijder die genezen is behoeft geen voorzorgsmaatregelen te treffen bij het bedrijven van sex . . . .
c) vermeende voorkoming van kwaal. Houd je aan het Moerman-dieet en dat knobbeltje kan geen borstkanker zijn . . . .
d) financieel, HOEWEL? Een anti-aardstralen ondermatras tegen slapeloosheid (m.a.w. kooi van Faraday . . !) kost f 1500.-
("gewoon een jaar vacantie" - de gotspe; en Duitse collega beweert dat aardstralen zich hiervan niets aantrekken; en de man kan het weten:
hij geeft een ERFOLGSGARANTIE)

Maarre . . . wat zou psychotherapie gekost hebben?

e) niet rationeel, kweekt afhankelijkheid van de persoonlijke visie van iemand anders. Verleent respectabiliteit aan mogelijke illusies en hallucinaties. De verschillende uitgangspunten stichten verwarring

f) er worden besluiten genomen namens onmondigen, met name kinderen

Valt dit te ondervangen door een gedegen opleiding? "Op HBO-niveau"?
5 jaar x 26 zaterdagen (Arnhem), ?? jaar x 3 lesdagen (Meppel). Steekt wel schril af met erkende HBO-opleidingen, maar misschien telt vooropleiding mee? "Daar valt over te praten" (Meppel)
Kan me overigens moeilijk iets voorstellen onder vooropleiding voor bachbloesemtherapie ⁶)

Beoordeling opleiding: onmogelijk waar geen criteria te geven zijn. Hoe beoordeel je tenslotte of iemand in voldoende mate helderziend is? Dan wel of hij medische astrologie kan bedrijven? KAF onder het KOREN?

Laat me even terugkomen op Hines, die psycholoog van daarnet ⁹).
OOK vergeleken werd de effectiviteit van
a) vakman versus leek. (Een vakman heeft meer tot zijn beschikking dan een leek)
b) vakman met veel ervaring versus vakman met weinig ervaring.
En ook hier werd geen verschil gevonden!
M.a.w. de buurvrouw en de barman zijn even effectief als de vakman.

Dan maar beoordeling docenten? Ik trek hun persoonlijke integriteit niet in twijfel, maar ik heb moeite met een advertentie voor een docent in de filosofie van de wetenschap aan een Hogeschool voor Natuurgeneeskunde die A PRIORI 'affiniteit' met AG dient te hebben ¹¹ ). Is het niet de opgave van de filosoof om a priori KRITISCH te zijn?

Gedragscode (ook voor beroepsorganisaties):

Blijft over een gedragscode:
* de persoon van de therapeut dient integer te zijn,
(en critisch over eigen vak, juist DAT zou vertrouwen kunnen wekken)
* mag niet behandelen zonder voorafgaand medisch onderzoek
* meewerken aan wetenschappelijk onderzoek

Dan geen medisch probleem meer maar commercieel? De goedkoopste is de beste?
Goedkoop?
* als iemand f 300 berekent zal hij wel goed zijn en kan ik beter naar hem luisteren
* of: als hij het gratis doet heeft hij geen financiele motieven en zal het wel goed met mij menen

MAAR IN IEDER GEVAL NIET DE ARTS-HOMEOPAATH DIE EEN HOGERE VERGOEDING BEPLEIT OMDAT HIJ MEER TIJD BESTEEDT (o.a. aan karakter-analyse - HOE? Heeft de man psychologische tests tot zijn beschikking?

Ik sta hier niet als pleitbezorger voor de allopathie, maar als skepticus. Vandaar tot slot een lik in beide richtingen:

Allopathie: het mechanistische oorzaak - gevolg denken dient beperkt te worden tot het lichamelijke. Daar mag je inderdaad spreken van symptomen en hun oorzaken. Maar een blindelingse toepassing van dit medisch model op de geest leidt tot een heksenjacht naar 'diepere psychologische oorzaken'. Maar op het psychologische vlak kunnen oorzaak en symptoom niet zo strict worden gescheiden.

Volgens Freudianen is bedplassen een uiting van verborgen vijandigheid (bedwateren als wraakneming of een soort 'schreien met de blaas') c.q. een symptoom van onderdrukte genitale sexualiteit jegens de moeder (bedwateren als een 'afkoelen van de penis') c.q. een directe manifestatie van diep zetelende spanningen en angsten (bedwateren als 'het gebruik van de penis als gevaarlijk wapen met urine als bijtende vloeistof'). Plassen meisjes niet in bed? ¹² )

Een groep medici voelt zich nog steeds geroepen om dergelijke uitspraken te doen. We herinneren ons nog dat achtjarige en dat negenjarige jongetje, beide bij gelegenheid wat teruggetrokken en sloom. Ze werden homeopathisch behandeld en zijn nu weer springlevend volgens hun genezers. Volgens een groep psychiaters en andere terzake deskundigen werden zij echter misschien wel behandeld aan de symptomen van . . . sexueel misbruik!

Alternatief: als voorbeeld IRISCOPIE ¹³ ), een methode die gebruik maakt van kleurendia's van de linker en de rechter iris
Dat BEWEZEN is dat onregelmatigheden op specifieke locaties in de iris corresponderen met aandoeningen op specifieke locaties in het lichaam is niet waar. Integendeel, maar het maakt duidelijk dat het althans te maken moet hebben met het zenuwstelsel; chemisch/hormonaal zou niet links/rechts kunnen discrimineren behalve bij organen die toevallig a-symmetrisch gelegen zijn zoals de lever, en daar ligt het bij iriscopisten in 80% van de gevallen aan. Alleen . . . leverziekte kan geel OOGWIT geven, geen gele IRIS)

Werkt het? Nee. En juist DAT is bewezen. Iriscopisten hebben zich meermalen onderworpen aan medische testen, daarmee WEL stilzwijgend toegevend dat MEDISCHE diagnose doorslaggevend is.
Zo werden bijv eens linker- en rechter-dia verwisseld zonder dat dit opgemerkt werd. Ook werden dia's 90 ⁰ gedraaid gepresenteerd. Valkuilen waar prompt ingetrapt werd. Daarzonder gaat het ook.
Bij een onderzoek aan de universiteit van Maastricht bleek toen zelfs een docent in de iriscopie niet hoger te scoren dan gegeven door puur toeval.

Heeft dat de instructie in iriscopie gestopt? NEE. Meppel, Arnhem, Bloemendaal, 's Hertogenbosch hebben het vak iriscopie nog steeds in het curriculum. Verwacht dan toch ook niet dat de praktizijns het handwerk staken! 'Meewerken aan onderzoek' wordt zo echter wel een loze formule.

Je kunt het ook anders aanpakken. Zeg maar skeptisch.
Het ging dus over het zenuwstelsel, en het oog staat inderdaad in verbinding met de hersenen, via de oog-zenuw.
Maar deze zenuwbundel kan slechts berichten in één richting doorgeven, VAN het oog NAAR de hersenen
Ook is deze zenuwbundel te beperkt in omvang om zo véél informatie door te kunnen geven
En tenslotte is deze zenuwbundel verbonden met het netvlies, niet met de iris
Ergo: het KAN niet werken

Tenslotte, om helemaal onpartijdig te blijven:
Wees op je hoede ook voor skeptische bewijsvoering. Want toen ik zostraks even op die twee jongetjes terugkwam, sprak ik zo tussen neus en lippen door over de eventuele inbreng van psychiaters en andere deskundigen die maar al te graag de diagnose sexueel misbruik stellen. Ten onrechte. Denk maar eens aan Enschede, Oude Pekela, Epe, Emmercompascuum en aan de bolderkar-affaire. De neiging bestaat om de ene pseudo-wetenschap te lijf te gaan met een andere.

Maar als je een hamer in de hand hebt, lijkt alles op een spijker. ¹⁴)

Het is maar dat u het weet. Ik dank u